Kadri ya vizuizi vya maambukizi vilivyosambaa ulimwenguni mwanzoni mwa mwaka 2020, viwango vya matangazo vilipungua na wachambuzi wa habari walionya juu ya “tukio la kiwango cha kutoweka” kwa mashirika ya habari.

 Wasiwasi juu ya jinsi gani mgogoro huu umeathiri vyombo vya habari huru vya asili vya kidigitali ambavyo tunafanya navyo kazi na SembraMedia, tulianza mradi mkubwa wa utafiti mwanzoni mwa mwaka 2021 kuona jinsi gani wahusika hawa wapya wa vyombo vya habari wamefanikiwa, na ni nini kilibadilika tangu utafiti wetu wa kwanza wa Uingiliaji mnamo mwaka 2016.

Tulifarijika kupata kujua kwamba vyombo vya habari vingi vya asili zaidi ya 200 vilivyojumuishwa katika utafiti huu uliopanuliwa hakukuwa na hasara kubwa za kifedha zilizolipotiwa na vyombo vya habari husika vya kiasili. Uchambuzi wetu unaonyesha hii ni kwa sababu hawategemei sana matangazo, na kwa sababu ufadhili wa ruzuku kwa vyombo vya habari uliongezeka mnamo mwaka 2020.

Katika utafiti wetu wa kwanza wa uingiliaji, tulihojiana na wajasiriamali 100 wa vyombo vya habari vya asili huko Argentina, Brazil, Colombia, na Mexico. Kwa ripoti hii, pamoja na kufanya mahojiano 100 katika nchi hizo hizo nne za Amerika ya Kusini, tuliongeza nchi nyingine nane, tukiwahoji viongozi wa vyombo vya habari kutoka mashirika 49 ya vyombo vya habari za kidigitali barani Afrika: kutoka Ghana, Kenya, Nigeria, na Afrika Kusini; na 52 kutoka Asia ya Kusini-Mashariki: kutoka Indonesia, Philippines, Malaysia, na Thailand.

Pamoja na timu ya watafiti 23 wenyeji, wakiongozwa na mameneja wa mikoa, tulifanya mahojiano katika lugha za kienyeji katika kila nchi. Mahojiano hayo yalidumu masaa 2 hadi 3 na kujumuisha maswali 500 ambayo yaligusia yaliyomo kwenye uandishi wa habari na athari, uhuru wa vyombo vya habari na usalama wa mwandishi wa habari, vyanzo vya mapato na matumizi, muundo wa timu na uzoefu, matumizi ya vyombo vya habari za kijamii,teknolojia na uvumbuzi.

Kama unaweza kutarajia, kulikuwa na tofauti za kieneo kati ya vyombo vya habari za kidigitali katika Afrika, Asia ya Kusini, na Amerika ya Kusini, ambayo tunajumuisha katika ripoti hii. Lakini kilichotushangaza sana wakati tunapopitia data hizo ni mfanano uliojitokeza kati ya mashirika haya ya habari wakati wanajitahidi kuendeleza jamii zao na kujenga mifano endelevu ya biashara.

Ingawa wengi hufanya kazi na bajeti ndogo, wana athari ambazo huzidi uzito wao ukilinganisha na saizi ya timu zao na rasilimali. Wengi wana utaalam katika uandishi wa habari za uchunguzi na data, na zaidi ya asilimia 50 wameshinda tuzo za kitaifa au za kimataifa kwa kazi zao.

Kiwango cha uingiliaji kimataifa kinawakilisha utafiti wa kina na mpana zaidi uliowahi kufanywa katika vyombo vya habari vya asili ya kidigitali huko Amerika ya Kusini, Asia ya Kusini na Mashariki, na Afrika. Kama ilivyo kwa vitu vingi katika ulimwengu wetu ambao bado uko katika janga la maambukizi, kile tulichogundua ni mchanganyiko wa vitisho vya kutisha na mafanikio ya kutia moyo pia.

Vituo vya habari vya kidigitali katika utafiti huu vilijengwa na waanzilishi wa vyombo vya habari waliodhamiria, wakiwa tayari kusaka habari za serikali mbovu na vurugu za kimataifa licha ya kuwa na rasilimali chache. Wengi wao huhatarisha kazi zao na katika hali mbaya zaidi, maisha yao.

Lakini ripoti hii sio kilio cha msaada au ombi la kukata tamaa kulinusuru kundi la vyombo vya habari ambavyo vina shida- angalau sio wote kwa sababu waanzilishi wengi wa vyombo vya habari tuliowahoji wanasita kuomba msaada hata kidogo.

Lengo letu katika kurasa zinazofuata ni kuanzia kwaa hawa wahusika muhimu wa vyombo vya habari  ambao wanaanza tu kutambulika kuwa wanastahili. Vyombo vingi vya habari vya asili vya kidigitali katika utafiti huu vimetoa hadithi ambazo zilikuwa na athari kubwa ulimwenguni, ukianza na kulinda spishi zilizo hatarini, hadi kutetea usawa wa kijinsia, kulazimisha maafisa wa serikali mafisadi kujiuzulu kwa aibu.

Tunawakilisha matokeo na mapendekezo yetu kwa sababu viongozi hawa wa vyombo vya habari wanastahili msaada wetu kwa ajili ya usalama wao wanapopambana na vikosi vyenye nguvu, na pia msaada wa kifedha na mafunzo ya kujenga mashirika ya vyombo vya habari huru ambayo hutumikia jamii zao – na demokrasia – kwa miaka ijayo.

Kufanya kazi katika mazingira ya vitisho na mashambulizi

Ubia huu mpya wa vyombo vya habari unakabiliwa na changamoto nyingi kama hizo za kuanzia, lakini mara nyingi hufanya kazi chini ya hali ambayo waanzilishi wengine wa biashara wangeona kuwa haiwezekani-ukianza na shambulio la mkondoni na vurugu za ki mwili.

Katika mikoa yote mitatu, asilimia 51 ya mashirika ya vyombo vya habari katika utafiti huu walisema walikuwa wahasiriwa wa mashambulio ya kidigitali, na asilimia 40 walisema walitishiwa kwenye kazi zao-mara nyingi kila wiki ingawa sio kila siku.

Unyanyasaji wa mkondoni umeenea sana hivi kwamba mashirika mengi tuliyoyahoji yalisema yalikabiliwa na kukanyagwa mara kwa mara na aina zingine za unyanyasaji na haswa kupitia mitandao ya kijamii.

Jinsi media ya asili ya kidigitali ilivyotengeneza mapato kati ya mwaka 2019 na 2020

Ili kuelewa vizuri jinsi vyombo asili vya habari vya kidijgitai vilivyokuwa vikifanya kabla na wakati wa janga hili la maambukizi, tuliuliza maswali ya kina juu ya vyanzo vya mapato na matumizi kwa mwaka wa 2019 na 2020.

Katika ripoti hii yote, tunatumia data kutoka mwaka 2019 ili kuepuka shida zinazoweza kusababishwa na janga la COVID-19. Tulijumuisha matokeo kutoka mwaka 2020 tu wakati kulikuwa na tofauti kubwa zilizojionesha.

 Tunapaswa kutambua kuwa sio vyombo vyote vya habari katika utafiti huu viliweza kujibu maswali yetu yote ya mapato na fedha, na wachache walikataa kujibu, licha ya uhakikisho wetu juu ya usiri katika zoezi hili. Kama matokeo, nambari za kifedha zilizowasilishwa katika ripoti hii zinategemea kile tulichojifunza kutoka kwa viongozi wa vyombo vya habari 141 kati ya 201 tuliowahoji. Ili kulinganisha vizuri matokeo haya, mapato na gharama zilibadilishwa kwa dola za  kimarekani kwa kutumia viwango vya wastani vya ubadilishaji kwa mwaka ulioripotiwa.

Katika vyombo vya habari vyote katika mikoa yote mitatu katika utafiti huu, vikundi vya juu vya mapato vilikuwa: misaada, matangazo, huduma za ushauri, huduma za yaliyomo, na mapato ya msomaji, kwa utaratibu huo, kwa miaka yote miwili.

* Nambari hizi zinachangia vyanzo sawa katika vikundi vya juu.

• Misaada: Inajumuisha fedha zote za ruzuku kutoka kwenye misingi binafsi, wawekezaji wa uhisani, na mashirika binafsi, pamoja na Google na Facebook na misaada kutoka kwenye mashirika ya serikali ya kigeni na ya kitaifa
• Mapato ya matangazo: Yanajumuisha vyanzo vyote vya matangazo vilivyoripotiwa, pamoja na Google Adsense, matangazo ya ushirika, matangazo ya programu kwenye mitandao, yaliyofadhiliwa, matangazo ya asili, matangazo yanayouzwa na mawakala na wafanyakazi.
• Mapato kutoka kwenye huduma za yaliyomo: Yanajumuisha mapato yote kutoka kwenye usambazaji wa yaliyomo, yaliyomo ya kipekee yaliyoundwa na vyombo vya habari vingine, yaliyoundwa na wateja wasio wa vyombo vya habari, na huduma za kubuni au tekinolojia.
• Mapato ya msomaji: Yanajumuisha usajili, ada ya uanachama, usajili wa jarida, michango kutoka kwa watu binafsi, ufadhili wa watu wengi, na mauzo ya tikiti za hafla.

Kiwango cha juu cha ufadhili wa ruzuku kilisimamishwa kwa sababu hakikuwa chanzo muhimu cha mapato kati ya vyombo vya habari tuliyojifunza huko Amerika ya kusini mnamo mwaka 2016, wakati ufadhili wa ruzuku uliripotiwa kwa asilimia 16 tu ya vyombo vya habari vilviyojumuishwa katika utafiti wetu wa kwanza.

Katika mwaka 2019,  misaada kwa vyombo vyote vya habari katika mikoa yote mitatu katika utafiti huu, iliwakilisha  asilimia 28 ya mapato yote, ikapanda hadi asilimia 31 mnamo mwaka 2020. Wastani wa viwango vya ruzuku kwa kila chombo cha habari ulipanda kutoka dola 48,000 mnamo mwaka 2019 hadi zaidi ya dola 63,000 za kimarekani mnamo mwaka 2020, Msaada wa ruzuku ulikuwa wa juu zaidi Amerika ya Kusini.

Katika mazungumzo ya siri, tumesikia wafadhili na misingi inazidi kuwa na wasiwasi kwamba vyombo vya habari huru vinategemea zaidi ufadhili wa ruzuku, nasi pia tuna wasiwasi huo. Walakini, kuna sababu ya kuamini kuwa kuongezeka kwa misaada ya wafadhili na uwekezaji wa uhisani ni sehemu ya kile kilichowasaidia wajasiriamali hawa wa digitali kukabiliana na dhoruba wakati wa vitisho na mashambulizi.

Kuweka ugunduzi huu katika maoni, ni muhimu kutambua kuwa kwa sababu wana bajeti ndogo sana za kuanzia, fedha kidogo zinaweza kuwafikisha mbali.

Zaidi ya asilimia 60 ya mashirika ya vyombo vya habari vya kienyeji vya kidigitali katika utafiti huu yaliripoti kupata chini ya dola 50,000 kwa mapato yote mnamo mwaka 2019, na asilimia 8 hawakuripoti mapato kabisa, ikimaanisha kwamba wanategemea mapato kwa wanaojitolea tu.

Lakini sio yote madogo, Katika mikoa yote mitatu mnamo mwaka 2019, zaidi ya asilimia 36 waliripoti mapato ya kila mwaka zaidi ya dola 100,000, na asilimia 15 waliripoti mapato ya wastani ya juu ya dola 1 milioni.

Tuligundua pia kwamba karibu asilimia 25 ilimaliza mwaka 2019 na angalau faida baada ya gharama.

Mapato ya matangazo yalikuwa karibu ya sekunde kwenye kitengo cha mapato muhimu zaidi, na mapato ya wastani ya shirika kwa kila shirika yalibaki imara kwa  dola 28,319 mnamo mwaka 2019, na dola 27,323 mnamo mwaka 2020.

Ili kuelewa vizuri jinsi vyombo vya habari katika hatua tofauti za maendeleo huunda mifano ya biashara, tuliunda orodha za aina 30 za vyanzo vya mapato, ambazo tunachunguza kwa undani katika sura ya Mifano ya Kuunda ya Biashara.

Tumekuwa tukipigania vyanzo tofauti vya mapato kwa uhuru zaidi na uendelevu pia tulilinganisha ni vyanzo vipi kila vyombo vya habari vilikuwa na namna jinsi gani vilivyoathiri mapato yao ya kila mwaka, tuligundua zaidi kuwa sio bora kwa kila wakati, na vyanzo vya mapato viwili hadi sita vilikuwa sawa.

Wale ambao waliripoti zaidi ya vyanzo sita haikuwa lazima wapate zaidi, chanzo cha maoni haya yanayosababishwa na changamoto za kawaida kati ya wafanyabiashara wengi, kuchukua miradi mingi kwa mkupuo kunaweza kuzuia mafanikio.

Timu zilizo na stadi tofauti zinapata mapato zaidi

Moja ya matokeo ya kushangaza kutoka kwenye utafiti wetu wa kwanza wa mashirika haya ya vyombo vya habari yaliyoongozwa na waandishi wa habari vilikuwa na athari ya kuongeza angalau mauzo ya kujitolea au mtu wa kukuza biashara kwenye timu zao.

Katika utafiti huu uliopanuliwa, tuligundua hii inatumika kwa mikoa yote mitatu. Wale ambao waliripoti kuwa na mtu wa mauzo ya kulipwa kwa wafanyikazi walipata mapato mara sita hadi tisa zaidi kwa mwaka 2019 kuliko wale ambao hawakufanya hivyo.

Kwa wakati huo, pia tuliuliza ni kiasi gani waliwalipa, na tukagundua kuwa mishahara ya mauzo na nafasi za maendeleo ya biashara zilitoka dola 200 hadi dola 2,000 kwa mwezi, na wastani walau dola 733 ulimwenguni.

Kwa kuzingatia athari kubwa ya kuwa na mfanyikazi anayelipwa aliyejitolea kwa mapato ya kuendesha gari, na gharama ya chini ya kazi katika masoko haya, kuwekeza katika mauzo na wafanyikazi wa biashara inaendelea kuwa moja ya mapendekezo yetu ya juu.

Miongoni mwa matokeo mengine mapya, mashirika ya vyombo vya habari yalikuwa na tekinolojia ya kujitolea au kuongoza kwa uvumbuzi yaliripoti mapato mara tatu zaidi-hata wakati hayakuwa na mtu wa kuuza kwenye timu.

Namba kubwa ya  Wanawake na wamiliki wachache

Moja ya matokeo ya kushangaza kutoka kwenye ripoti yetu ya kwanza ya Ufafanuzi ni kwamba wanawake waliwakilisha  kwa asilimia 38 ya waanzilishi wote wa vyombo vya habari kati ya wenyeji 100 wa digitali tuliowahoji huko Argentina, Brazil, Colombia na Mexico.

Matokeo haya yalikuwa makubwa kwa sababu ilionyesha kuwa wanawake wengi zaidi walikuwa na kiti kwenye meza ya mmiliki wa mashirika haya mapya ya vyombo vya habari kuliko magazeti na vituo vya runinga katika masoko yao, ambapo umiliki wa wanawake ni chini ya asilimia 1.

Katika utafiti huu, tuligundua kwamba asilimia 32 ya waanzilishi wote wa kampuni 201 tulizojifunza walikuwa wanawake, ingawa idadi zilitofautiana na mkoa na zilikuwa chini sana barani Afrika.

Tuligundua pia kwamba asilimia 25 walisema kwamba angalau mmoja wa waanzilishi wao aliwakilisha jamii yawatu  wachache katika nchi yao: Karibu asilimia 30 katika Amerika ya Kusini, asilimia 25 Kusini Mashariki mwa Asia, na asilimia 20 barani Afrika.

Nani anapaswa kusoma ripoti hii

Tunagawa matokeo ya ripoti hii kwa lengo la kusaidia wajasiriamali wa vyombo vya habari za kidigitali, lakini viongozi wa jadi wa vyombo vya habari wanaweza pia kufaidika na maarifa haya, kwani uvumbuzi wa digitali unaendelea kuharibu mifano ya biashara ya jadi ya vyombo vya habari.

Tunafahamu sana kwamba tunachapisha ripoti hii katika hatua nyingine ya “inflection” katika historia fupi sana ya vyombo vya habari asili ya digitali. Wanapopambana na habari potofu na wanafanya kazi ya kuarifu jamii zao, lazima pia wakabiliane na mizozo ya kiuchumi baada ya janga katika nchi zao, wakati wote wanakabiliwa na balaa la vitisho na mashambulizi.

Tunatumai kuwa ufahamu, mapendekezo, na njia bora katika ripoti hii zinawawezesha viongozi wa vyombo vya habari, wafadhili, wasomi, na wengine ambao wanashiriki dhamira yetu kuwasaidia kukua, kubuni, na mwishowe kuzijulisha jamii zao kwa njia ambazo zinaimarisha demokrasia.